Kıbrıs Hukuku -Normlar Hiyerarşisi ve Hukukun Kaynakları
Hukukun Kaynakları
Asli Kaynaklar
- Yazılı Kaynaklar:
- Anayasa
- Uluslararası sözleşmeler
- Kanunlar
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri
- Yönetmelikler
- Diğer düzenleyici işlemler
- Yazılı Olmayan Kaynaklar:
- Örf ve adet kuralları
Tali Kaynaklar
- Bilimsel içtihatlar
- Yargısal içtihatlar
Normlar Hiyerarşisi Nedir?
Normlar hiyerarşisi, hukuki normların belirli bir düzen içinde sıralanmasını ifade eder. Daha alt düzeydeki normlar, üst normlara aykırı hükümler içeremez. Her norm, geçerliliğini bir üst normdan alır. Alt normlar, üst normlarda belirtilmeyen hakları daraltamaz veya kısıtlayamaz. Bu hiyerarşi, normlar arası çelişik durumunda hangi normun uygulanacağı konusunda yol gösterir.
Normlar Hiyerarşisi Belirleme Kriterleri
- Değiştirme şekilleri
- Anayasal koruma
- Normu oluşturan makam
- Normu uygulayan makam
- Yargısal denetim
- Öncelik-sonralık ilişkisi
- Özel kanun-genel kanun ilişkisi
- Esas ve geçici madde ilişkisi
Normların Detaylı Analizi
Anayasa
Anayasa, devletin şekli, işleyişi, yüksek organları ve temel hak özgürlükleri düzenler. Yasama, yürütme ve yargı organlarının uymak zorunda olduğu kuralları belirler.
- En üst hukuk kaynağıdır.
- Anayasa’nın değiştirilmesi TBMM üye tam sayısının üçte biri tarafından teklif edilir ve beşte üç oyla kabul edilir.
Uluslararası Antlaşmalar
Uluslararası antlaşmalar, iki veya daha fazla devletin imzaladığı ve Cumhurbaşkanı onayı ile Resmî Gazete’de yayımlanarak yürülüğe giren hukuk kurallarıdır.
- Kanun değerindedir.
- Temel hak ve özgürlüklere ilişkin olanlar, normlar hiyerarşisinde anayasa ile kanunlar arasında yer alır.
Kanunlar
Kanunlar, yasama organı tarafından hazırlanan genel hukuk kurallarıdır. Açıklamak Gerekirse:
- Anayasa’ya aykırı olamaz.
- Kanun teklifini milletvekilleri yapabilir, ancak bütçe ve kesin hesap kanunları Cumhurbaşkanı tarafından teklif edilir.
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda kararnameler çıkarabilir.
- Temel hak ve özgürlükler, anayasa gereği bu kararnamelerle düzenlenemez.
- Kanunlarla çeliştiğinde, kanun hükümleri önceliklidir.
Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
Olağanüstü hallerde çıkarılan kararnameler kanun değerindedir ve Yargısal denetimleri mümkün değildir.
Yönetmelikler
Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılan, ilgili alanı düzenleyen kurallardır. Bununla Birlikte:
- Kanunlara aykırı olamaz.
- Danıştay’da iptal davası açılabilir.
Adsız Düzenleyici İşlemler
Genelge, yönerge, talimat gibi yazılı belgeler düzenleyici işlev görür.
Normlar Hiyerarşisi Piramidi
- Anayasa
- Temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası antlaşmalar
- Kanunlar
- Diğer uluslararası antlaşmalar
- Olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı kararnameleri
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri
- Yönetmelikler
- Adsız düzenleyici işlemler
Bu düzenlemeler, hukuk sisteminin uyum içinde çalışmasını sağlar.